Margot Cloet over de hervorming van bestuur en beleid in de ziekenhuizen

“Alle stakeholders verdienen een stem in het ziekenhuis”

Een grondige hervorming van de ziekenhuisfinanciering wordt al vele jaren in het vooruitzicht gesteld. Het is een complex kluwen met uiteenlopende werven, waaronder: een herijking van de nomenclatuur, een zuiver honorarium voor de artsen, een kostendekkende en duurzame financiering van de ziekenhuizen en een optimale toegankelijkheid voor patiënten. Ook een aanpassing van het ziekenhuisbestuur en -beleid is zo’n werf. Het debat hierover zit in een stroomversnelling. Ook al kan die kwestie voor Zorgnet-Icuro pas het sluitstuk zijn van een integrale hervorming.

Minister Frank Vandenbroucke zwengelde het debat opnieuw aan met zijn beleidsnota over de hervorming van de “ziekenhuisorganisatie en de financiering”. De artsensyndicaten BVAS en Het Kartel maakten allebei al een nota over de plaats van de arts in het ziekenhuisbestuur en de weg naar co-governance. De ziekenfondseneveneens. En ook Zorgnet-Icuro heeft zijn huiswerk klaar.

Gedelegeerd bestuurder Margot Cloet van Zorgnet-Icuro: “Het doel van de beleidsnota van minister Vandenbroucke is een zuiver honorarium voor de artsen en een kostendekkende financiering van de ziekenhuizen. Vandaag dekt de financiering van de ziekenhuizen namelijk niet alle kosten, zodat artsen een deel van hun honorarium aan het ziekenhuis moeten afstaan. Hoeveel ze moeten afstaan, verschilt van regio tot regio en van ziekenhuis tot ziekenhuis. Dat is geen gezonde situatie, het leidt vaak tot harde discussies over centen, wat de sfeer kan verzieken. Als de ziekenhuizen voldoende gefinancierd worden, hoeven artsen geen honorarium meer af te staan. Dan verdwijnen hopelijk de onnodige spanningen over centen en kan het meer over inhoudelijke dingen gaan. Want uiteraard moeten artsen betrokken worden bij het reilen en zeilen van het ziekenhuis. Maar dat geldt bij uitbreiding voor alle stakeholders, waaronder ook de medewerkers en patiënten. Daarom pleiten wij al langer voor een nieuw bestuursmodel.”

Medezeggenschap

In zijn nota wijst Zorgnet-Icuro erop dat artsen vandaag al op diverse manieren betrokken worden in het bestuur en het beleid van ziekenhuizen. De Ziekenhuiswet waarborgt die medezeggenschap via de medische raad, die verplicht advies verleent over alle materies met impact op de ziekenhuisartsen. Voor cruciale thema’s bestaat zelfs een zogenaamd verzwaard of versterkt advies. Dat betekent in de praktijk dat de ziekenhuisbeheerders zo goed als gebonden zijn aan die adviezen van de medische raad.

“Uiteraard moeten artsen betrokken worden bij het reilen en zeilen van het ziekenhuis. Maar dat geldt voor alle stakeholders, waaronder ook de medewerkers en patiënten”

Naast de wettelijk geregelde participatie van artsen bestaan tal van andere samenwerkingen op het terrein. Dat blijkt uit een enquête van Zorgnet-Icuro, waaraan 42 van de 51 Vlaamse ziekenhuizen deelnamen. Zo hebben drie op vier ziekenhuizen artsen in de algemene vergadering. In 35% van de ziekenhuizen gaat het om artsen van het eigen ziekenhuis. In één op vijf ziekenhuizen stellen de artsen van het ziekenhuis vertegenwoordigers aan voor de algemene vergadering.

Ook in veel bestuursorganen hebben artsen vandaag al een stem. Bij bijna drie vierde van de ziekenhuizen zetelen artsen als bestuurder met stemrecht in het bestuursorgaan. Bij een kwart gaat het om artsen werkzaam in het eigen ziekenhuis. In ruim de helft van de ziekenhuizen zetelen artsen van het eigen ziekenhuis in het bestuursorgaan als waarnemer.

Bovendien zijn er naast het bestuursorgaan en de medische raad in veel ziekenhuizen nog andere overlegplatformen: een permanent overleg tussen CEO, hoofdarts en een delegatie van de medische raad; het arts-diensthoofdenoverleg met een delegatie van de medische raad; een inspraakorgaan voor investeringen in medische infrastructuur en technologie; een adviescomité over innovatie, strategie, ICT enzovoort.

Daar hoeft het voor Margot Cloet overigens niet bij te blijven. “Voor ons mag in de wet een stevige vorm van co-governance ingeschreven worden. Tegelijk moeten we rekening houden met de regels van good governance. Zo lijkt het ons geen voorbeeld van goed bestuur om standaard artsen van het eigen ziekenhuis in het bestuursorgaan op te nemen. Je riskeert dan belangenconflicten. De ‘Code Buysse III’ heeft het onder meer over de ‘noodzaak voor alle bestuurders om steeds het belang van de gehele onderneming voorop te stellen’. De Vlaamse overheid beveelt zorgorganisaties aan erover te waken dat er geen rechtstreekse of onrechtstreekse belangenconflicten ontstaan. Het is niet vanzelfsprekend om die regels van good governance te respecteren met stemgerechtigde artsen van het eigen ziekenhuis in het bestuursorgaan. Wettelijk gezien is het trouwens aan de algemene vergadering om de bestuursleden te benoemen. Bovendien: het bestuursorgaan is lang niet de enige plek waar we co-governance kunnen realiseren.”

“Als een arts van het ziekenhuis zelf bestuurder wordt, loop je onvermijdelijk het risico op een belangenconflict”

Het debat mag wat Zorgnet-Icuro betreft verder opengetrokken worden. “De stem van verpleegkundigen is voor ons eveneens erg belangrijk, de stem van de patiënten en hun familieleden evenzeer,” zegt Margot Cloet. “Alle stakeholders verdienen een inbreng in het beleid. We moeten zoeken naar de juiste structuren hiervoor. Er bestaan al heel wat good practices in de ziekenhuizen, waarbij de verschillende stakeholders nauw bij het beleid betrokken worden. Veel ziekenhuizen hebben bijvoorbeeld adviescommissies die belangrijke dossiers grondig voorbereiden vóór ze op de bestuurstafel komen voor formele beslissingen. In die adviescommissies zetelen doorgaans de hoofdarts, een delegatie van de medische raad en dikwijls ook een delegatie van de verpleegkundigen. De diverse stakeholders vinden elkaar in die commissies en zo weet het bestuursorgaan meteen ook dat er draagvlak is voor zijn beslissingen. Dat stapsgewijs nemen van beslissingen blijkt in de praktijk erg goed te werken. Al zijn er altijd ook taaie dossiers, zeker als het over grote medische investeringen gaat.”

Voorstellen artsenbonden

De twee grote artsenbonden hebben hun voorstellen voor co-governance op tafel gelegd. Het Kartel stelt voor om de helft van het aantal mandaten in het bestuursorgaan te reserveren voor bestuurders aangeduid of voorgedragen door de artsen van het ziekenhuis. “Dat gaat in tegen alle regels van good governance,” zegt Margot Cloet. “Als een arts van het ziekenhuis zelf bestuurder wordt, loop je het risico op een belangenconflict. Artsen kunnen natuurlijk ook externe bestuurders voordragen. Maar ook van hen verwachten de artsen dan uiteraard dat ze hun belangen verdedigen. Dat strookt niet met de regel die zegt dat elke bestuurder altijd het belang van de gehele onderneming voorop moet stellen. Bovendien heb je ook andere afspraken waarmee je rekening moet houden. Denk aan het decreet Lokaal Bestuur, dat veel ziekenhuizen een gegarandeerde vertegenwoordiging van de lokale besturen en strikte regels bij wijziging van de statuten oplegt. Of denk aan de vaak moeizaam bereikte evenwichten bij fusies.”

Ook het voorstel van BVAS vindt Zorgnet-Icuro te verregaand. “BVAS wil een verplicht consensusmodel,” legt Margot Cloet uit. “Natuurlijk willen de ziekenhuizen maximaal streven naar goed overleg en een consensus waar mogelijk. Maar een verplicht consensusmodel waarbij de medische raad over zowat alles een verzwaard advies kan geven, dreigt uit te monden in een verlammend stelsel van veto’s. De facto geeft deze piste de artsen alle macht, want de medische raad kan nagenoeg elk voorstel blokkeren. Zo wordt goed bestuur met het oog op het algemeen belang quasi onmogelijk.”

“Ik zie bij de ziekenhuisdirecties en de hoofdartsen heel veel zin en enthousiasme om zorginhoudelijk nauw samen te werken met de artsen”

Binnenkort komen de ziekenfondsen met een voorstel. Dan kan het onderhandelen beginnen. “Het is geen zwart-witverhaal,” zegt Margot Cloet. “Ik zie bij de ziekenhuisdirecties en de hoofdartsen heel veel zin en enthousiasme om zorginhoudelijk nauw samen te werken met de artsen. Dat zie je op het terrein, bijvoorbeeld waar fusies gerealiseerd worden en waar iedereen de nodige stappen moet zetten in de onderhandelingen. Iedereen weet dat het budgettair krappe tijden zijn. Iedereen is overtuigd van het maatschappelijk belang van ziekenhuizen. Iedereen weet hoe moeilijk het vandaag is om voldoende zorgpersoneel te vinden. Laat ons samen proberen tot goede oplossingen te komen. Ik geloof oprecht in een goede samenwerking met de artsen.”

Veel goodwill op het terrein

Dat de onderhandelingen binnenkort starten, betekent overigens niet dat we snel een oplossing mogen verwachten. Want deze kwestie is maar één aspect van de hervorming die in de steigers staat. Margot Cloet: “De hervorming van het bestuur en het beleid in de ziekenhuizen is voor ons het sluitstuk van deze grondige hervorming. Een zuivere honorering van de artsen en een kostendekkende financiering van de ziekenhuizen zijn essentieel om die eeuwige discussies over centen achter ons te laten, zodat we ons kunnen focussen op het inhoudelijke beleid: goede zorg voor patiënten, vandaag en morgen, in de ziekenhuizen en samen met alle partners van de eerste en de derde lijn.”

“Een zuivere honorering van de artsen en een kostendekkende financiering van de ziekenhuizen zijn essentieel om die eeuwige discussies over centen achter ons te laten”

“De hervorming van de ziekenhuisfinanciering duurt allicht nog jaren. Minister Vandenbroucke heeft al stappen gezet, maar er is nog veel werk aan de winkel. Het is goed om het debat over co-governance vandaag al aan te gaan. Maar de nieuwe regelgeving daarover komt er pas als ook de nieuwe ziekenhuisfinanciering in werking treedt. Toch ben ik hoopvol. Tijdens onderhandelingen wordt het vaak iets harder gespeeld en worden er al eens forse uitspraken gedaan voor de eigen achterban. Maar ik zie op het terrein vooral heel veel goodwill. Ook bij de artsen.”

TEKST: FILIP DECRUYNAERE - BEELD: KÁROLY EFFENBERGER