Editoriaal Zorgwijzer 113

Transities op til

We staan voor belangrijke maatschappelijke transformaties. Alle bredere contextanalyses wijzen in die richting. Willen we de planeet voor de komende generaties leefbaar houden, dan is een snelle en vergaande transitie in onze manier van leven en consumeren onontkoombaar. Parallel daarmee komt er een versnelling in de vergrijzing van de samenleving. De beroepsbevolking op arbeidsleeftijd slinkt, terwijl de vraag naar diensten – niet in het minst in de zorg – door de vergrijzing sterk zal blijven groeien.

Het is in onze naoorlogse westerse wereld nooit gezien. Decennialang profiteerden we van een omvangrijke bevolking op actieve leeftijd die bijdroeg aan de economische groei en steeds meer welvaart. We konden de verzorgingsstaat uitbouwen, gebaseerd op een verplichte solidariteit met een toegankelijke en betaalbare zorg. Maar dat robuust gebouw, dat grootse project dat in 1944 startte met het sociaal pact, begint barsten te vertonen. De houdbaarheid staat op het spel met de uitdagingen die zich aandienen.

Verschillende stemmen in deze Zorgwijzer winden er geen doekjes om. De noodzakelijke transities zijn zeer ingrijpend. Professor Bea Cantillon richt terecht de aandacht op het belang om er ook een sociaal rechtvaardige transitie van te maken. “Anders verliezen we een derde van de bevolking onderweg, met meer radicalisering en polarisering tot gevolg”, zo stelt ze. Ze plakt er ook concrete cijfers op. De vergrijzing zal ons tussen 2022 en 2070 ruim 4% van het BBP kosten. Met daarbovenop nog eens 4% om de kosten van de klimaattransitie te dekken. En dat in tijden waarin de staatsschuld torenhoog is en moet afgebouwd worden om mee te mogen in de Europese klas.

Dat is allemaal geen fijn nieuws. Maar het mag ons niet verlammen en angstig maken, maar daarentegen een hefboom zijn voor een krachtdadig beleid met sociale rechtvaardigheid als richtsnoer. “Er is actie nodig, en wel nu. De olifant in de kamer benoemen en eraan beginnen”, zo stelt Cantillon. Datzelfde pleidooi om de koe bij de horens te vatten, lezen we ook in het interview met Jeroen Franssen, arbeidsmarktspecialist bij technologiefederatie Agoria. De inzet van technologie is voor hem geen fetisj, maar “het moment in de geschiedenis is wel aangebroken waarop mensen hun humane kwaliteiten kunnen inzetten terwijl technologie hun efficiëntie kan verhogen.”

2024 is het jaar van alle verkiezingen. Er komt een legislatuur aan waarin we die grote transformaties vorm moeten geven. Waarin we snelheid moeten maken, en heilige huisjes zullen moeten slopen. Of we dat nu leuk vinden of niet. Zeker is dat het zal schuren, want verandering in gewoonten, levensstijl en patronen is ook afscheid nemen van zekerheden. Maar laat het ons omarmen als een kans. Als iedereen meewerkt, dan kunnen we er samen een groot solidair project van maken. Laat het een uitnodiging zijn om allemaal onze loopgraven te verlaten. Yes, we can.