Structurele maatregelen covid
02/05/2022
Zorgbeleid Bestuur Algemene Ziekenhuizen Revalidatieziekenhuizen Woonzorg Geestelijke gezondheidszorg Eerste lijn

Hoe bereiden we ons voor op een volgende pandemie?

Werkgroep structurele aanpak bij covid

Hoe bereiden we ons voor op een volgende pandemie?

De kans is groot dat de covidcrisis nog een tijdje aanhoudt. Experten zijn het er bovendien over eens dat we na de covidcrisis vroeg of laat opnieuw met een pandemie te maken krijgen. Hoe kunnen we ons hierop beter voorbereiden? Welke lessen trekken we uit de voorbije jaren? Wat kunnen ziekenhuizen en overheden vandaag al doen voor een betere ‘pandemic preparedness’? De ‘Werkgroep structurele aanpak bij covid’ boog zich over die vragen en formuleert adviezen voor overheden en ziekenhuizen.

Lees het volledige dossier structurele aanpak bij covid

Geert Meyfroidt: "We gaan te weinig duurzaam om met onze medewerkers"
Marc Noppen: "In een crisis is er geen tijd voor overleg"
Stefaan Gouwy: "Geef de ziekenhuizen en hoofdartsen meer vertrouwen"

Zorgnet-Icuro nam het initiatief voor de ‘Werkgroep structurele aanpak bij covid’. Hij is samengesteld uit directies en hoofdartsen van de Vlaamse ziekenhuizen. De werkgroep kwam begin 2022 twee keer online samen. Enkele experten die de beheersing van de covidcrisis van op de eerste rij meemaakten, gaven een voorzet voor een aantal aanbevelingen: prof. Geert Meyfroidt (intensivist UZ Leuven en voormalig voorzitter van de Belgische Vereniging voor Intensieve Geneeskunde), prof. Marc Noppen (CEO UZ Brussel), dr. Stefaan Gouwy (hoofdarts AZ Alma) en Kurt Surmont (verpleegkundig paramedisch directeur ZOL). De werkgroep discussieerde vervolgens grondig over een aantal thema’s: de capaciteitsplanning, noodplannen, dataverzameling, ethisch-juridische richtlijnen en de inzet van medewerkers en kwam tot een reeks aanbevelingen.

Die aanbevelingen bevatten zowel elementen voor de korte als voor de langere termijn. Ze vertonen vaak onderling een grote samenhang. Ze moeten dan ook als één geheel beschouwd worden. Een aantal aanbevelingen vergt acties op overheidsniveau, andere kunnen de ziekenhuizen zelf opnemen, nog andere moeten beide partijen ter harte nemen.

Capaciteitsplanning

Een van de gevoeligste thema’s is de capaciteitsplanning. Hoe langer de crisis duurde, hoe duidelijker het werd dat het vrijhouden van bedden niet te verantwoorden is. Bedden reserveren verhindert immers dat een ziekenhuis zijn capaciteit optimaal benut. Aan lege bedden heeft niemand iets. Omdat aan die gereserveerde bedden ook personeel gekoppeld wordt dat paraat moet zijn, staan ze tegelijk een optimale personeelsinzet in de weg. Een beter alternatief voor de werkgroep zijn afspraken over het snel (binnen de 24 uur) beschikbaar kunnen maken van plaatsen. Dat vergt een capaciteitsplanning op basis van predicties die rekening houden met evoluties op korte, middellange en lange termijn.

Met goede data voorhanden moeten ziekenhuizen meer autonomie krijgen voor beslissingen over het op- of afschalen van bedden, binnen een vooraf gedefinieerd kader van solidariteit en rechtvaardigheid.

De werkgroep pleit tegelijk voor meer nuance in de beslissingen. Het is geen goed idee om de IZ-bedden en niet-IZ bedden aan elkaar te koppelen, zoals dat gebeurde voor het vrijhouden van bedden. Bovendien is niet elk IZ-bed gelijk. Er zijn mid-care en high-care IZ-bedden, IZ-bedden voor covid en voor niet-covidpatiënten. Sommige ziekenhuizen hebben bovendien een tertiaire functie, waarmee eveneens rekening moet worden gehouden. Er is meer flexibiliteit in normering en regelgeving nodig om de beschikbare bedden zo optimaal mogelijk in te zetten. Tijdens een pandemie geldt die noodzaak nog dwingender dan in gewone tijden, aldus de werkgroep.

Goede data en heldere afspraken

Een ander thema is de dataverzameling. Goede realtime relevante data en betrouwbare predictiemodellen zijn een conditio sine qua non voor het managen van een crisis. Daarom moeten we investeren in een kwaliteitsvolle en efficiënte dataverzameling met heldere en correcte definities. Die informatie moet transparant gedeeld worden met alle belanghebbenden, zodat het beleid hierop echt kan sturen.

Tegelijk moeten we erover waken dat registraties, zeker in crisistijd, geen onnodige druk zetten. Leg daarom vooraf, in onverdachte tijden, een registratiebarometer vast. Welke registraties kunnen in bepaalde omstandigheden tijdelijk worden stopgezet? Welke registraties kunnen worden uitgesteld? Data moeten op alle niveaus bekeken worden: per ziekenhuis, per netwerk, provinciaal en federaal. Met de data voorhanden moeten ziekenhuizen meer autonomie krijgen voor beslissingen over het op- of afschalen van bedden, binnen een vooraf gedefinieerd kader van solidariteit en rechtvaardigheid.

Goede data kunnen ook het vertrekpunt zijn voor een nog betere samenwerking op het terrein. Ook hierover doet de werkgroep enkele aanbevelingen. Wanneer mag ziekenhuis A een patiënt tijdens een pandemie naar ziekenhuis B overbrengen? Wanneer moet ziekenhuis B een patiënt van ziekenhuis A overnemen? In tijden van crisis is dat niet altijd duidelijk. Dat kan leiden tot discussies, stress en tijdverlies. Bepaal daarom vooraf heldere doorverwijscriteria (in twee richtingen) voor het inter-ziekenhuistransport. Centraliseer de coördinatie van die transfers op nationaal niveau. Geef de federale gezondheidsinspecteurs een stevig mandaat om op basis van de vooropgestelde criteria en in dialoog met de ziekenhuizen over transfers te kunnen beslissen. Om die praktijk in te oefenen, kan de jaarlijkse influenzaperiode als dry run voor echte crisissituaties worden gebruikt.

De samenwerking die gegroeid is tussen ziekenhuizen en andere organisaties – de eerste lijn, woonzorgcentra, welzijnsvoorzieningen… - moet voor de werkgroep bestendigd, gefaciliteerd en structureel ingebed worden. Deze samenwerking is tegelijk een hefboom voor geïntegreerde zorg en essentieel voor een vlotte doorstroom van patiënten uit het ziekenhuis. Goede afspraken maken goede vrienden.

Medewerkersbeleid

Verder doet de werkgroep aanbevelingen voor een betere noodplanning en voor ethisch-juridische richtlijnen. Maar het grootste pakket adviezen gaat over het medewerkersbeleid. Al voor de covidcrisis woog het tekort aan personeel op de zorgsector. Bovendien worden de zorgnoden in de toekomst alleen nog groter en dreigt het beschikbare personeel op een steeds krappere arbeidsmarkt alleen nog schaarser te worden. Daarom zijn dringende ingrepen nodig, specifiek voor tijden van crisis, maar ook structureel.

De werkgroep adviseert ziekenhuizen om vandaag al voorbereidingen te treffen op komende pandemieën. Zo kunnen nu al afspraken gemaakt worden over de herallocatie van medewerkers. Wie is bereid om in geval van nood op een andere dienst te werken? Wie kan bijkomend ingezet worden op een dienst IZ? En welke opleiding en training is hiervoor nodig? De overheid van haar kant moet de verpleegkundige bestaffing structureel versterken (‘patient to nurse ratio’). Tegelijk moeten we eindelijk eens echt werk maken van taakuitzuivering en functiedifferentiatie, in overleg met alle betrokkenen. Ten slotte moet de overheid blijven investeren in de aantrekkelijkheid van de zorgberoepen.

TEKST: FILIP DECRUYNAERE

Lees hier de brochure

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.