Koen Michiels, nieuwe voorzitter van Zorgnet-Icuro

KOEN MICHIELS, NIEUWE VOORZITTER ZORGNET-ICURO

“War for talent prioriteit nummer één”

Koen Michiels volgde op 1 januari 2022 Etienne Wauters op als voorzitter van Zorgnet-Icuro. Er wachten hem de komende jaren enkele grote uitdagingen. De war for talent, een hervorming van KB 78 over de zorgberoepen en meer intersectorale samenwerking worden zijn prioriteiten.

Nieuwjaarsdag 2022 was een heel bijzonder moment voor u: de geboorte van Vitaz én de start van uw voorzitterschap van Zorgnet-Icuro.
“Dat mag je gerust wat relativeren hoor. Mijn grote werk voor Vitaz is enkele jaren geleden gebeurd. Toen heb ik samen met anderen AZ Nikolaas en AZ Lokeren bij elkaar gebracht en zo het fundament gelegd voor Vitaz. De overgang op 1 januari 2022 was vooral spannend voor de collega’s van de administratieve diensten en ICT. Ook voor mijn voorzitterschap van Zorgnet-Icuro kom ik niet onbeslagen op het ijs. Ik engageer me al langer voor Zorgnet-Icuro. Dat macroniveau heeft me altijd geboeid. Op een bepaald moment vallen de puzzelstukjes in elkaar.”

Wat worden uw stokpaardjes als voorzitter?
“Er zijn er een aantal. De war for talent houdt me enorm bezig. Het gaat niet alleen om verpleegkundigen. Er zit maatschappelijk een enorme frictie op de arbeidsmarkt. Het is voor veel functies moeilijk om vandaag goede medewerkers aan te trekken. Een actualisatie van KB 78 over de zorgberoepen is in dat kader meer dan ooit nodig. Het staat al decennialang in elk regeerakkoord, maar het komt er maar niet van. Hopelijk is iedereen vandaag wel bereid om hier constructief aan mee te werken: de voorzieningen, de koepels, maar ook de beroepsverenigingen. We moeten de handen in elkaar slaan om dat compleet achterhaald systeem te actualiseren. Wat het extra complex maakt, is dat ook Europa een vinger in de pap heeft. Maar we kunnen er niet langer omheen: taakuitzuivering, functiedifferentiatie… We moeten een attractieve sector blijven.

De war for talent brengt mij vanzelf op een tweede prioriteit: het intersectorale. Zorgnet-Icuro telt drie grote pijlers: algemene ziekenhuizen, de ouderenzorg en de geestelijke gezondheidszorg. Er zijn meer en meer verbindingen tussen die pijlers, door een nieuwe organisatie van de gezondheidszorg. Naarmate de middelen schaarser worden – in euro’s, maar ook in personeel – moeten we zo efficiënt mogelijk werken. Dat is het voordeel van Zorgnet-Icuro: het intersectorale is in de kiem aanwezig. Ik ben ervan overtuigd dat we daar nog extra meerwaarde kunnen creëren.”

Volgen dan ook interne hervormingen om het intersectorale mogelijk te maken?
“Ik wil niet op de ontwikkelingen vooruitlopen, maar ik sluit niets uit. De ontwikkelingen op lokaal vlak gaan soms vlotter dan op macroniveau. Als ik zie hoe we bijvoorbeeld in het Waasland tijdens de covidcrisis intersectoraal hebben samengewerkt met de ouderenzorg, de integrale jeugdzorg, de ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg… Dat was fantastisch. Hoe we samen meerwaarde hebben gecreëerd door mensen en middelen te delen. Op microvlak is dat heel concreet en hanteerbaar. Op macroniveau wordt alles veel abstracter. Toch moet ook op dat abstracte niveau alles beter scharnieren.”

“We hebben als koepelorganisatie een sterke identiteit, wat belangrijk is, maar we blijven in de eerste plaats de vertegenwoordiger van de honderden zorgorganisaties op het terrein”

Laat ons de drie sectoren en hun grootste uitdagingen eens bekijken. Waar zitten de kansen en bedreigingen voor de ouderenzorg?
“De war for talent laat zich hier allicht het sterkst voelen. Woonzorgcentra hebben het sowieso al moeilijker om verpleegkundigen aan te werven. Toch hebben ze sterke troeven. De setting mag dan minder technologisch zijn dan in ziekenhuizen, de zorgrelatie tussen medewerker en bewoner is er veel sterker aanwezig. Ik heb zelf het fantastische werk in de ouderenzorg van dichtbij mogen ervaren. Mijn vader is enkele weken geleden gestorven in het woonzorgcentrum waar hij al enkele jaren woonde. Ik ben erg dankbaar en heb veel respect voor de medewerkers in het woonzorgcentrum.

Ook het financieringssysteem in de ouderenzorg staat ter discussie. De overheid denkt na over een vorm van persoonsvolgende financiering. Daarbij zou de oudere een rugzakje aan middelen krijgen, waarmee hij zelf zorg en ondersteuning kan inkopen. Dat nieuwe model zal een grote impact hebben op de financiering. Het vergt een ander soort ondernemerschap en dat zal ongetwijfeld hier en daar onzekerheid met zich meebrengen. We zullen die overgang vanuit Zorgnet-Icuro goed begeleiden, lerend uit de ervaringen in de sector van personen met een handicap.

Er beweegt trouwens al veel op het terrein. Woonzorgcentra verenigen zich steeds meer in clusters. Zo slagen ze erin om nog beter hun deskundigheid met elkaar te delen en om een aantal items overkoepelend uit te werken, bijvoorbeeld op het gebied van hygiëne. Dat werkt een verdere professionalisering van de ouderenzorg in de hand.

Ten slotte is er de maatschappelijke evolutie naar meer thuiszorg, meer mantelzorg, meer buurtzorg. Een gevolg is dat de bewoners in woonzorgcentra alsmaar meer zwaar zorgbehoevend zijn. De organisatie van de zorg moeten we op die toenemende zorgzwaarte afstemmen, ook wat personeelsnormen betreft. Daarnaast kunnen woonzorgcentra nieuwe opdrachten op zich nemen in de geïntegreerde buurtzorg die zich aan het ontwikkelen is. Het gaat niet om louter zorg alleen: hoeveel ouderen die thuis wonen dreigen er niet te vereenzamen?”

"Er zit maatschappelijk een enorme frictie op de arbeidsmarkt. Het is voor veel functies moeilijk om vandaag goede medewerkers aan te trekken. Een actualisatie van KB 78 over de zorgberoepen is in dat kader meer dan ooit nodig."

Ook de geestelijke gezondheidszorg is volop in beweging?
“Covid heeft het belang van een goede geestelijke gezondheidszorg nog maar eens in de verf gezet. Tegelijk heeft de crisis ons nog eens met de neus op de feiten geduwd: we schieten tekort wat plaatsen in de kinder- en jeugdpsychiatrie betreft. De noden zijn erg groot. De transformatie met de vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg, die inzet op meer zorg thuis, ambulant en in de buurt, moet verder worden ontwikkeld. Geestelijke gezondheidszorg zit trouwens niet alleen in psychiatrische ziekenhuizen en Centra Geestelijke Gezondheidszorg, maar ook in de algemene ziekenhuizen: op de spoedafdelingen en in de PAAZ’en. Het is een enorm complex van voorzieningen die in het kader van ‘artikel 107’ lokaal geclusterd zijn. Maar het werk is niet af. We moeten blijven evolueren en investeren in een beter aanbod in elke regio. Een aanbod dat aansluit op de behoeften van de populatie in die regio. De druk op het welzijn in onze maatschappij is hoog.”

De algemene ziekenhuizen worstelen evenzeer met de netwerkvorming?
“De netwerkvorming bij de ziekenhuizen moet verder worden uitgekristalliseerd. Het congres Together we care van Zorgnet-Icuro in 2013 was een mijlpaal. Maar in de uitwerking van die visie en de vertaling ervan in KB’s zitten een aantal vormfouten. Die moeten we in dialoog met de Vlaamse en de federale overheid oplossen. Het idee van netwerkvorming en samenwerking blijft overeind, alleen is de weg ernaar toe niet zo eenvoudig. Er spelen veel elementen mee: juridisch, administratief, maar ongetwijfeld ook enige angst en onzekerheid bij ziekenhuizen in het zoeken naar hun nieuwe rol en plaats in het netwerk. Het hangt allemaal nauw samen met de wijze waarop ziekenhuizen de komende jaren gefinancierd zullen worden. Ook de herijking van de nomenclatuur kunnen we niet langer voor ons uit schuiven. Die hoognodige hervormingen staan al jaren in de steigers, maar covid heeft ook hier voor stilstand gezorgd. Ik ben blij dat minister Vandenbroucke dat nu weer op de agenda heeft gezet. Het ontbreekt ons vandaag vooral aan duidelijkheid.”

Naast het intersectorale binnen de sectoren van Zorgnet-Icuro is er ook meer en meer samenwerking met de welzijnssector?
“Dat klopt. Er zijn veel raakvlakken tussen zorg en welzijn. Zowel wat uitdagingen betreft als qua regelgeving, nu grote delen van de zorg ook Vlaamse bevoegdheid zijn geworden. Zorgnet-Icuro onderhoudt goede contacten met het Vlaams Welzijnsverbond.

Zorgnet-Icuro is sterk verankerd in het zorglandschap. De voortdurende dialoog met de sectoren die we vertegenwoordigen, maakt onze kracht uit. Onze achterban stuurt ons en inspireert ons in de visievorming en geeft ons het mandaat om die visie te bepleiten en te verdedigen bij de verschillende overheden. We hebben als koepelorganisatie een sterke identiteit, wat belangrijk is, maar we blijven in de eerste plaats de vertegenwoordiger van de honderden zorgorganisaties op het terrein.”

TEKST: FILIP DECRUYNAERE • BEELD: JAN LOCUS
Maart 2022