Traject thuishospitalisatie bij OLV Aalst

“Mensen kunnen hun patiëntenrol afschudden”

Sinds 1 juli 2023 kunnen sommige patiënten thuis zorg krijgen die tot nu toe enkel mogelijk was in het ziekenhuis. Diensthoofd medische oncologie in het OLV Ziekenhuis Aalst Greet Huygh zette het traject thuishospitalisatie op poten om curatief behandelde patiënten thuis hun antitumorale behandeling te geven. “Ik heb gewoon gezegd: ‘Nu gaan we het doen’ en we zijn gesprongen.”

“Thuishospitalisatie is een zorgpad voor patiënten die in de thuissetting antitumorale behandeling toegediend krijgen”, vertelt Greet Huygh. “Binnen deze oncologische behandeling is er één soort antistof die zowel in baxter kan gegeven worden, maar die ook bestaat in een subcutane injectie. En met dit traject kunnen we die ook thuis laten geven door de thuisverpleging.”

Rol afschudden

“De grootste motivatie om dit traject van thuishospitalisatie op te starten zijn de patiënten. Dit project is vooral voor de curatief behandelde patiënten, mensen die eraan denken om hun dagelijkse routine en werk opnieuw op te nemen. De patiënt krijgt in dit traject minstens twee toedieningen in het ziekenhuis en daarna worden de toedieningen deels thuis gegeven door de thuisverpleging en deels via het dagziekenhuis.”

“Een patiënt vertelde dat het in de beleving het grootste verschil maakt. Na de chemokuur moeten curatieve patiënten nog 8 maanden lang elke drie weken een antistof toegediend krijgen, maar het is een groot verschil tussen elke drie weken naar het ziekenhuis komen of die spuit thuis toegediend krijgen. Zeker wanneer je genezen bent en je terug je taken wil opnemen. Wanneer je zo vaak naar het ziekenhuis moet, word je terug in die patiëntenrol geduwd, een rol die je net van je wil afschudden. Nu verwachten we de patiënten binnen dit traject maar om de drie maanden in het ziekenhuis. De thuisverpleging zet de drie injecties tussenin.” 

Pionier

“We zijn op dit vlak een van de pioniers. In Kortrijk loopt er een proefproject met verpleegkundigen die van hun ziekenhuis uitgestuurd worden. OLV Aalst koos er - net als UZ Leuven - bewust voor om samen te werken met externe verpleging, om zo het tekort aan verpleegkundigen binnen het ziekenhuis wat op te vangen. Er gebeurt al vrij veel onder transmurale zorg. Als voorbereiding voor een chemo laten wij bij mensen thuis door een privélabo bloed prikken, maar voor thuishospitalisatie moesten we een paar obstakels overwinnen. Ik heb gewoon gezegd: ‘Nu gaan we het doen’ en we zijn gesprongen. (lacht) Anders komt het er niet van. OLV Aalst is een groot centrum met meer dan 300 toedieningen per jaar van antistoffen, waarvan er momenteel een 100-tal via thuishospitalisatie worden gegeven. Dat is al de moeite om dit traject volledig uit te werken.” 

Patiëntenpopulatie

“We schreven een traject uit en definieerden drie patiëntengroepen die in aanmerking komen. De eerste zijn de patiënten die antistoffen krijgen in een curatieve setting. Dat gaat over mensen die genezen zijn en nog 8 maanden de thuistoedieningen krijgen. De tweede groep zijn patiënten met uitzaaiingen. Zij krijgen dezelfde antistof, ook zij kunnen ervoor kiezen om die in het ziekenhuis te krijgen of thuis. In de frequentie nemen we de prognose van de patiënt mee en de houvast die de patiënt nodig heeft. De ene patiënt kiest voor alternerende toedieningen thuis en in het ziekenhuis, de andere verkiest 3 opeenvolgende toedieningen thuis, waardoor het ziekenhuisbezoek tot driemaandelijks kan worden teruggebracht. De derde groep krijgt een intramusculaire injectie. Dat zijn ook patiënten met uitzaaiingen die een hormoontherapie krijgen. Die laatste groep dienden we voordien ook al hun injectie thuis toe, maar nu dit mee in het traject is opgenomen gebeurt de bevoorrading van de medicatie via de ziekenhuisapotheek.”

Goede samenwerking 

“In heel dit verhaal is een goede samenwerking met de apotheek essentieel, want de grootste inspanning ligt op hun bord op vlak van organisatie, administratie en facturatie. Je moet kunnen samenwerken met een ambitieuze apotheker die er tijd in wil steken.” 

“Door thuishospitalisatie win je aan verpleegkundige capaciteit. De bedden kunnen gebruikt worden voor pure chemo en infusen, waardoor de efficiëntie stijgt” 

“Wij kiezen ervoor om per regio samen te werken met vaste thuisverpleging. We zijn gestart met een verpleegkundige die halftijds op het oncologisch dagziekenhuis van het OLV Aalst werkt en halftijds thuisverpleging doet. Zo konden we de flow van het traject uittesten met enkele patiënten uit haar regio. Loopt het goed? Waar zitten de aandachtspunten? Maakt de apotheek op tijd de bereidingen klaar? In een latere fase rolden we het traject uit naar een vast team per regio, dat betrouwbaar is, altijd klaarstaat en bereikbaar is. Op dit moment werken we met vier vaste teams die allemaal opgeleid zijn om deze behandeling toe te dienen. We maakten ook een filmpje dat toont hoe de subcutane spuit moet gegeven worden qua injectiesnelheid en injectiehoek. Uiteraard moet de omgeving waar de spuit gegeven wordt veilig zijn. Soms wordt het afgeraden bij mensen die veel huisdieren hebben omdat die plots kunnen opspringen wanneer de spuit gezet wordt. Maar het belangrijkste is dat de patiënt betrouwbaar is. Zij krijgen de spuit op voorhand mee naar huis, dus we moeten erop kunnen vertrouwen dat zij er verantwoord mee omgaan en goed bewaren.” 

Een simpel containertje

“Daarnaast was ook de afvalverwerking een breinbreker, want dat blijft de verantwoordelijkheid van het ziekenhuis. In eerste instantie overwogen we om een bedrijf te laten langsgaan bij de patiënten om het toxisch materiaal op te halen, tot we op de piste van een containertje voor de thuisverpleging landden. Nu hebben we een gestroomlijnde flow van taken en verantwoordelijkheden. Dat vergt veel denkwerk en een goede communicatie tussen de oncoloog en de apotheek. Maar nu alles op punt staat en terdege is uitgetekend, is het traject eigenlijk vrij eenvoudig te kopiëren en over te nemen.” 

Winnen aan capaciteit

“Door thuishospitalisatie win je aan verpleegkundige capaciteit. De bedden kunnen gebruikt worden voor pure chemo’s en infusen, waardoor de efficiëntie stijgt.  We voelen dat de thuisverpleegkundigen ook meer interesse krijgen om mee te stappen in dit traject. Er zijn meer en meer oncologische patiënten waardoor thuisverpleegkundigen alsmaar meer betrokken zijn in de zorg voor deze specifieke patiëntenpopulatie. De beleving voor de patiënt is ook helemaal anders omdat de patiënt niet naar het ziekenhuis moet, maar de verpleging gewoon thuis komt. Dat zorgt ervoor dat het bijna iets terloops is, een spuitje van vijf minuten in plaats van de rit naar het ziekenhuis en terug in die setting zijn. Zeker iemand die genezen is en zijn leven terug wil opnemen kan zo makkelijker de patiëntenrol van zich afschudden.” 

Nog heel wat kansen

“Nu dit traject vlot rolt, zien we op langere termijn nog kansen voor thuishospitalisatie. Wij werken al met de antistof Herceptine en er bestaat ook een combinatie met een tweede antistof Perjeta, maar die wordt in België nog niet terugbetaald. Wij hopen dat dat er volgend jaar wel zal komen. Dat wil zeggen dat alle patiënten die de combinatie van die twee antistoffen krijgen, nu intraveneus in het ziekenhuis moeten behandeld worden. Dat gaat om vijfmaal zoveel patiënten als zij die enkel Herceptine krijgen. Als die spuit terugbetaald kan worden, spreken we over 500 patiënten per jaar voor mogelijke thuishospitalisatie.” 

“De beleving voor de patiënt is helemaal anders”

“We hebben een schrijnend tekort aan verpleegkundigen, dus dit is zeker een oplossing voor de druk op de zorg. Vroeger kwamen er twee tot drie patiënten per dag voor een subcutane of intramusculaire injectie, dat zijn evenveel bedden waar nu andere patiënten opgevangen worden. Wanneer in de toekomst extra behandelingen terugbetaald kunnen worden, kunnen we de capaciteit in thuishospitalisatie nog vergroten. Zo winnen we op alle vlakken, zowel voor het ziekenhuis als voor het welbevinden van de patiënt.”

“Op vlak van schaal zou het voor veel oncologen de moeite zijn om het te organiseren, ook voor de kleinere centra. Chemotherapie thuis geven zal volgens mij nooit van de grond geraken. Het is te tijdsintensief, je hebt het bijkomend probleem van prikproblemen: aanprikken via poortcatheter, gevaar van extravasatie bij perifere infusen en het is te omslachtig op vlak van materiaalverwerking.”

Aarzeling

“De meeste oncologen weten niet waar ze moeten beginnen om thuishospitalisatie te organiseren, waardoor de drive ontbreekt. Het is logisch dat een klein centrum geen winst ziet om deze ingewikkelde procedure uit te denken, zeker voor een klein aantal patiënten. Dat verandert natuurlijk wanneer er een geteste procedure klaarligt die makkelijk kan geïmplementeerd worden. Er zijn al veel problemen opgelost, zoals het vraagstuk van de afvalverwerking of het vervoer van de spuit. Om in dit traject te stappen moet je als arts de controle wat durven loslaten. Je moet de thuisverpleegkundigen en de patiënten vertrouwen. Maar wat ik vooral zie is dat elke patiënt die deze mogelijkheid krijgt, enorm enthousiast is.” 

TEKST: KIM MARLIER – BEELD: TINNE VANWEZEL