04/03/2021
Technologie en innovatie Bestuur Algemene Ziekenhuizen

Transformatie van ziekenhuissite naar gezondheidscampus

ZIEKENHUIS OOST-LIMBURG INVESTEERT IN GROEN EN NATUURBELEVING

Transformatie van ziekenhuissite naar gezondheidscampus

Maart 2021

Een ziekenhuis doet zelden denken aan een oase van groen waar er volop plaats is voor natuurbeleving. Terwijl de natuur toch goed is voor onze gezondheid. Het zorgt voor rust, verlaagt de stress en heeft een ontspannend effect. Het Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) trok met hun masterplan daarom resoluut de kaart van meer groen. Op de planning staan onder andere een natuurlijk revalidatiepad, plukbloemenweide en speelbos. 

“In 2014 kwam er een aanpassing aan het Ruimtelijk Uitvoeringsplan (RUP) waardoor er heel wat groene zones rond campus Sint-Jan blauwe zones werden. We hebben toen vanuit het ziekenhuis onmiddellijk beslist om een masterplan op te stellen waar voldoende aandacht is voor natuur en beleving op de site”, vertelt Steven Knuts, facilitair directeur van het ZOL. “We stelden Bas Römgens aan als beleidsadviseur architectuur om dit plan vorm te geven. Erwin Claesen, projectingenieur voor het ZOL volgt de uitvoering, praktische realisatie en afhandeling op.”

Jullie trokken zeer bewust de kaart om te investeren in meer groen in en rond de twee campussen. Wat zorgde ervoor dat jullie zwaar inzetten op die natuurbeleving? 

Steven Knuts: “Ons ziekenhuis ligt al goed ingebed in het groen. Campus Sint-Barbara was vroeger een site die gelinkt was aan mijnziektes, daar was groen altijd al belangrijk. Campus Sint-Jan werd in de jaren 1980 uit het stadscentrum weggehaald en - eerder toevallig - neergepoot in het bos. Toen wel met kaalslag van het binnengebied. We zijn historisch dus wel sterk gelinkt aan dit bosgebied. Deze campus ligt tussen het stadscentrum en natuurgebied Kattevennen, en vormt zo de overgang van de stad naar het Nationaal Park Hoge Kempen. Daardoor vonden niet alleen wij, maar ook de stad Genk het belangrijk om die overgang mooi te laten verlopen en deze zone zeker niet te verstedelijken. Er was dus zeker al politieke wil en overtuiging binnenshuis om aandacht te besteden aan groen en natuurbeleving, maar het blijft natuurlijk een kost zonder rechtstreekse opbrengst. Uiteraard hebben natuur en groenbeleving een return voor de patiënten, de bezoekers en het personeel, maar dat is niet in centen uit te drukken. Bas Römgens kon gelukkig enkele subsidiekanalen oppikken en zorgde ervoor dat de beide projecten voor een groot stuk gesubsidieerd zijn.”

Erwin Claesen: “Voor het project op campus Sint-Jan ligt 150.000 euro op tafel, voor het project in Sint-Barbara voorzien we een budget van 100.000 euro. Beide projecten worden voor 75% gesubsidieerd.” 

Bas Römgens: “Die subsidies hielpen inderdaad heel erg om dit project te realiseren, maar ook het feit dat het ZOL ervoor koos om iemand in dienst te nemen om die masterplanning uit te voeren. Dat is een vrij unieke situatie. De meeste ziekenhuizen huren architecten in om bouwprojecten te realiseren. De omgevingsaanleg wordt daar dan in meegenomen.” 

Wat kan een bezoeker verwachten op de campus van Sint-Jan?

Bas Römgens: “Het huidige parkeergebouw - dat vrij dominant aanwezig is - wordt gesloopt waardoor het hele binnengebied een park wordt met vijvers, beken en grachtjes. We leggen paden aan vanwaar je makkelijk het bos en het Nationaal Park kan inwandelen. Het ziekenhuis ontwikkelt op dit moment ook een app waarmee patiënten cardiale revalidatie kunnen doen op afstand. Ze wandelen buiten terwijl de arts meekijkt en monitort. Dat is een grote meerwaarde tegenover de ‘normale’ revalidatie-oefeningen in een drukke fitnessruimte. Het landschap zal worden ingezet voor verschillende zorgtoepassingen, maar dient ook als ontspanningsomgeving voor het personeel. Wanneer personeelsleden in de pauze even naar buiten gaan in het groen, kunnen ze zich nadien veel beter concentreren.”

Steven Knuts: “We hebben ervoor gekozen om deze campus om te vormen tot een gezondheids- en wetenschapssite: Synaps Park. Naast een schoolgebouw waar de opleiding Verpleegkunde wordt gegeven, ligt er ook een Kinderpsychiatrisch Centrum en een kinderdagverblijf. Op termijn willen we ook nog andere zorggerelateerde initiatieven toelaten op het Synaps Park. Het landschapsplan is bedoeld om iedereen die hier passeert een rust- of ontspanningsplek te bieden. Er komen een speelbos, een voetbalveldje, een plukbloemenweide en bosvingers. Dat zijn plekken waarin we de uitlopers van het bos terug tot op de site doortrekken.”

“Dit project zal blijven groeien en evolueren in tijd. Het werd opgezet als een dynamisch plan, met krijtlijnen die de essentie vatten.”

Erwin Claesen: “Het is een transformatie van een ziekenhuissite naar een gezondheidscampus. We merken dat dit ook voor een sneeuwbaleffect zorgt. Zo haalde het Kinderpsychiatrisch Centrum onlangs subsidies binnen voor de aanleg van een sportveld, dat zij op hun beurt ook ter beschikking stellen van de site. Alle partners op de campus ontmoeten en versterken elkaar. Het zal een levendige omgeving worden, wat bijvoorbeeld ook belangrijk is voor de studenten.” 

Erwin Claesen, Ingenieur Vastgoed ZOL

Welke plannen hebben jullie met de campus Sint-Barbara?

Erwin Claesen: “Hier ligt de nadruk op natuurlijke revalidatie. Mensen die moeten werken aan een fysieke problematiek, zoals opnieuw leren lopen, vinden hier een plek waar ze samen met een therapeut alledaagse situaties kunnen oefenen. We integreren oefenobjecten zoals een boomstam als opstapje, verschillende ondergronden of een verhoogd talud met een leuning tot een mooi geheel in een natuurlijk landschap.” 

Bas Römgens: “In dit revalidatielandschap combineren we revalidatie met de positieve invloed van bewegen in de natuur. Een aantal mooie glas-in-lood-ramen van de oude kapel die op deze locatie stond, worden opgenomen in een kunstwerk dat een plek krijgt in het park. Zo hebben mensen ook een doel om naartoe te wandelen. Door het landschapsontwerp met paden, bankjes, picknicktafels en een bijenhotel tussen de bomen, maar ook planten en vlinders is het veel meer dan een plek voor revalidatie. Het is ook een plek om te ontspannen en mentaal gezond te worden en te blijven. Ook voor de bewoners van het op de campus gelegen woonzorgcentrum is het park aantrekkelijk om eens een ander wandelingetje te maken. Zo ontstaat er hier opnieuw meer reuring.”

Hoe kwamen jullie tot de concrete invulling van deze projecten?

Steven Knuts: “We organiseerden voor de invulling van het landschapsplan verschillende dialoogcafés. Eerst en vooral deden we een bevraging bij iedereen op de site, niet alleen de zorgverleners maar bijvoorbeeld ook de studenten. Wat is belangrijk voor jou? Hoe zou jij deze plek invullen? Zo peilden we naar de wensen op vlak van mobiliteit, groen, rustplekken en beleving. Hetzelfde deden we ook met buurtbewoners en stakeholders. Daar merkten we dat er veel enthousiasme was voor het idee van groenbeleving.” 

Bas Römgens: “We startten ook een terugkerend overleg met alle partners op de campus, zoals het Kinderpsychiatrisch Centrum, de Limburgse Zorgacademie en kinderdagverblijf Wombat. Het idee voor het sportveld en de bloementuin kwam voor het eerst naar boven op dit overleg. Doordat we van de site een gezondheidspark willen maken, merken we dat de partners echt meegaan in dit idee en zelf veel mogelijkheden suggereren.” 

Steven Knuts: “Het overleg draait door de coronamaatregelen op een lager pitje, maar toch blijven er leuke initiatieven ontstaan. Er zijn bijvoorbeeld plannen om een competitie te organiseren op het sportveldje tussen studenten en personeelsleden van het ziekenhuis. Van daaruit ontstond het idee om niet alleen een wandelroute, maar ook een looproute uit te tekenen. Al die voorstellen versterken elkaar. Net omdat het veel zaken in beweging brengt, is het wat mij betreft nu al een geslaagd project.” 

Bas Römgens, architect

Wat is de stand van zaken bij beide projecten?

Erwin Claesen: “Beide projecten zijn nog in opbouw. Het verhaal van Bloem & Bos, de plukboementuin op campus Sint-Jan is het verst gevorderd. De bloembedden zijn al voorbereid en er werd een uit de kluiten gewassen blokhut opgetrokken. Die zal deels gebruikt worden als atelier van de uitbater van de bloementuin. De andere helft kan worden gebruikt als vergaderzaal. We vangen nu al veel enthousiaste reacties op, vooral van mensen met groene vingers. De uitbaatster van de bloementuin krijgt nu al vragen wanneer er boeketten te koop zullen zijn.” 

Steven Knuts: “Op de campus Sint-
Barbara werd de afbraak voor de winter afgerond en startten we met de aanleg van het natuurlijke revalidatiepad. Natuurlijk moeten we dat dan nog volop ontwikkelen. Begin maart zal het pad klaar zijn.”

Zien jullie hierdoor ook een kruisbestuiving ontstaan tussen zorg en natuur? 

Bas Römgens: “Ja, toch wel. Op de campus Sint-Barbara zijn artsen, medewerkers van het ZOL en het regionaal landschap samen gaan nadenken over hoe we het Nationaal Park aantrekkelijk kunnen maken voor mensen die moeten revalideren. Zomaar een wandelpad volgen is niet evident voor hen. Ze durven niet zomaar een bos inlopen, zonder te weten hoe lang een route is of welke obstakels ze zullen tegenkomen. Zo zijn er plannen om een route uit te tekenen die geschikt is voor mensen die revalideren. Die maken we kenbaar op een groot bord op de campus zodat iedereen, ook voor wie de drempel wat hoger ligt, met een gerust hart het bos kan inwandelen zonder voor grote verrassingen komen te staan.”

Steven Knuts, Facilitair directeur ZOL

Erwin Claesen: “De signalisatie van de wandelpaden in de revalidatietuin zal gelijk zijn aan die van het Nationaal Park. Op die manier linken we de wandelroutes op de site aan de routes die door het Nationaal Park lopen. Mensen mogen niet het gevoel hebben dat ze plots een campus oplopen. Het moet een natuurlijk vervolg zijn van de andere wandelpaden waar het ene in het andere overloopt.” 

Bas Römgens: “Ook de coronapandemie speelde een rol hier. Het zorgde ervoor dat iedereen zich extra bewust werd van zijn eigen gezondheid en de rol die de natuur hierin speelt. Het personeel werd op een bepaald moment letterlijk naar buiten gestuurd omdat niet iedereen samen in de refter kon lunchen. Plotseling kwamen er foodtrucks naar de campus en zaten we putje winter allemaal buiten op picknickbanken te eten.” 

Wat zijn de verdere plannen met deze twee sites? 

Bas Römgens: “Het is iets nieuws waarvan niemand weet hoe het gaat lopen. We weten dat we al doende zullen moeten bijsturen. Waar, dat zal de tijd leren.” 

Erwin Claesen: “We merken dat het goed is dat deze plannen gefaseerd uitgewerkt worden. Dat helpt om het verhaal warm te houden en telkens iets nieuws aan te bieden. De mindset van de mensen groeit mee.”

Steven Knuts: “Dit project zal blijven groeien en evolueren in tijd. Het werd ook opgezet als een dynamisch plan, met krijtlijnen die de essentie vatten. De invulling moet de krijtlijnen van het opgezette plan volgen, maar kan zijn eigen weg een beetje zoeken op het moment dat we het nodig hebben. Dit plan zal nooit af zijn. Gelukkig maar, durf ik te zeggen. Het moet onze ambitie zijn om het te blijven ontwikkelen.”

 

TEKST: KIM MARLIER • BEELD: JONATHAN RAMAEL

Reactie toevoegen

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.