ZORGWIJZER 100: van 70 tot 80 jaar

"We kunnen onszelf zijn bij Anna, ze kent ook onze kleine kantjes"

December 2021

Anna (72) is ALS-patiënt en een van de jongste bewoners van wzc Ter Kimme in Sint-Lievens-Houtem. Ze bouwde de voorbije jaren een hechte band op met kinesitherapeute Ann (48) en ergotherapeut Hannes (25).

“Ah, kom jij voor ons Anna? Ze kijkt er enorm naar uit!” Als we woonzorgcentrum Ter Kimme binnenstappen, is iedereen meteen vol lof over Anna. Sinds zij hier in mei 2019 werd opgenomen, leerden de medewerkers haar kennen als een heel bijzondere bewoner. Anna was toen nog maar 70: erg jong om al naar een woonzorgcentrum te verhuizen. Maar omdat ze aan de progressieve spierziekte ALS (Amyotrofische Laterale Sclerose) lijdt, werd het onmogelijk om thuis te blijven wonen. De stap naar het woonzorgcentrum was aanvankelijk heel confronterend, maar Anna voelde zich hier snel thuis. Heel het team draagt haar dan ook op handen. Maar met Ann en Hannes heeft Anna wel een heel bijzondere band.

Zodra we in haar kamer wandelen, verschijnt er een grote glimlach op Anna’s gezicht. Ze is al jaren gebonden aan een rolstoel en ook praten gaat de laatste maanden steeds moeilijker. Gelukkig hebben Ann en Hannes aan een half woord genoeg om te begrijpen wat ze bedoelt. Er speelt een heel bijzondere dynamiek tussen de drie, en die klik was er al vanaf het eerste moment. “Toen ik Anna voor het eerst in de kinézaal zag, vertelde ze spontaan haar verhaal. Ik voelde meteen dat zij een bijzondere vrouw is”, begint Ann. Hannes knikt. “Ze heeft zo veel meegemaakt, maar blijft nooit bij de pakken zitten.” Als we Anna vragen waarom Ann en Hannes zo veel voor haar betekenen, heeft ze maar twee woorden nodig. “Hun warmte.” Meteen daarna wordt ze erg emotioneel. Terwijl Hannes haar tranen droogt, neemt Ann haar hand vast. “Ik denk dat we elkaar alle drie goed aanvullen. We kunnen samen lachen én huilen. Als Anna begint te wenen, zoals nu, laten we dat toe. Het is een verlichting voor haar. En geloof me: ook Hannes en ik pinken af en toe een traantje weg. Gelukkig vinden we veel steun bij elkaar.”

Levensboek

Het verhaal van Anna leest dan ook niet als een sprookje. “Ze heeft het verkeerde lotje getrokken”, verzucht Ann een paar keer tijdens ons gesprek. “Toen ze hier arriveerde, was ze heel optimistisch over de toekomst. Vooral de bezoekjes van haar man waren heel belangrijk voor haar. Maar kort nadien kreeg hij een hersenbloeding en is hij overleden. Dat was voor Anna een enorme klap, maar toch besloot ze om verder te gaan. Daar heb ik zoveel bewondering voor. Ze besefte dat ze haar verdriet een plaats moest geven, ook voor haar kinderen en kleinkinderen. En dus ging ze verder, met opgeheven hoofd. Ook als ze soms in de kinézaal wordt aangestaard - want geloof me - onze bewoners kunnen soms hard zijn voor elkaar. Maar Anna zette door. En dat blijft ze doen, bij elke tegenslag.”

“Zelf ben ik fan van Bart Peeters. Toen ik onlangs zijn muziek opzette, zag ik meteen dat Anna genoot”
Hannes

Omdat Anna zo’n bijzondere plek in hun hart heeft veroverd, doen Ann en Hannes graag iets extra voor haar. “Een tijdje geleden lazen we een tekst over een levensboek: een persoonlijk boek met allerlei anekdotes, herinneringen en foto’s. In een ideale wereld zouden we met elke bewoner zo’n boek maken. Maar dat is helaas niet haalbaar, omdat het zeer veel tijd en energie vraagt. Anna leek ons de ideale persoon om het samen te proberen. Toen we het haar voorstelden, twijfelde ze geen seconde. We hebben verschillende lange gesprekken met haar gevoerd, waarin ze vertelde over haar eigen leven, maar ook over haar kinderen en kleinkinderen: wie lijkt het hardst op haar, welke momenten wil ze nooit vergeten...? We hebben alles opgeschreven en werken het nu thuis uit tot een echt boek, in haar eigen woorden. Dat wordt een tastbare herinnering voor haar familie, voor wanneer Anna er op een dag niet meer zal zijn.”

Het levensboek moest ook een thema krijgen, en Anna koos voor vlinders. Hannes wilde graag nog iets in datzelfde thema voor haar maken. “Ik ben in mijn atelier gekropen en heb drie vlinders uit hout gezaagd: een aandenken voor Anna’s drie kleinkinderen. Die hebben we in het brons geschilderd en nu gaan we er nog zinnetjes opschrijven, die telkens typerend zijn voor één kind.” Als we Anna vragen waarom ze voor het vlinderthema koos, komt ze moeilijk uit haar woorden. “Zal ik het vertellen, Anna?”, vraagt Ann zacht. En Anna knikt. “De vlinder is niet alleen een mooi dier, maar ook één dat altijd vrij en onbezorgd rondfladdert. Na haar afscheid wil Anna vrij zijn van alle pijn en zorgen, maar toch nog rondfladderen in de gedachten van haar familie. Het moment waarop ze dat vertelde, was uiteraard heel emotioneel. Maar ze heeft alles een plaats kunnen geven. Anna heeft een mooi evenwicht gevonden tussen het aanvaarden van haar lot en het uitkijken naar de toekomst.”

Nico… broek!

Hoe emotioneel de gesprekken soms ook zijn, het is zeker niet altijd kommer en kwel. Er staan ook veel grappige verhalen in het boek, verzekert Ann ons. Als we Anna vragen naar haar favoriete anekdote, beginnen haar ogen meteen te blinken. “Nico… broek!”, lacht ze. Aan die twee woorden heeft Ann genoeg om te weten waaraan ze denkt: “Anna was op uitstap geweest met haar zoon, dochter en twee kleinzonen. De coronaregels waren toen nog vrij streng, dus de kleinkinderen - Nico en Ruben - mochten niet mee het woonzorgcentrum binnen. Ze waren buiten wat kattenkwaad aan het uithalen en een van onze andere bewoners begon boos op haar raam te tikken, waarop Nico met zijn achterwerk naar haar ging staan en zijn broek afstak. (schatert) Achteraf heb ik nog veel moeite moeten doen om te achterhalen wie die andere bewoonster was. Het enige wat Nico me kon vertellen, was dat er een rode kaars aan haar raam stond. Dus ben ik alle kamers afgelopen, op zoek naar die kaars!”

“Anna aanvaardt ons zoals we zijn. Zeker als we uit vakantie komen, kunnen we soms een beetje klungelen. Maar dat maakt het net zo plezant”
Ann

Binnenkort doet diezelfde Nico zijn vormsel, iets wat Anna uiteraard niet wil missen. Hannes zal haar die dag vergezellen. “Omdat Anna nood heeft aan maaltijdbegeleiding, heeft de familie gevraagd of iemand van het team haar wilde vergezellen, zodat iedereen van een zorgeloos feest kan genieten. Ik vind het een eer om er op dat moment bij te kunnen zijn.” De kamer van Anna hangt trouwens vol familiefoto’s: van haar overleden man, haar kinderen en kleinkinderen. En van Bernadette, haar zus die elke dag langskomt. “Ze komen allemaal vaak op bezoek, waardoor we de familie intussen goed kennen. Ook voor hen willen we er zijn”, vertelt Hannes. “Door de strenge coronamaatregelen had Anna het - net als zovele bewoners - soms heel moeilijk, omdat de band met haar familie heel hecht is. Maar toen hebben we Skype geïnstalleerd, en haar familie kwam ook geregeld op ‘raambezoek’. En sinds de maatregelen weer minder streng zijn, gaat Anna opnieuw elk weekend met een van haar kinderen naar huis. Die bezoekjes doen haar veel deugd.”

Bart Peeters in bad

Naast de bezoekjes van familie, is er nog één vast moment in de week waarnaar Anna telkens uitkijkt: haar relaxatiebad, waar Ann en Hannes altijd bij zijn. “Dat is een moment waarop Anna intens geniet en al haar zorgen even vergeet. Ze heeft bijna constant pijn, behalve in het warme water”, vertelt Hannes. “Zodra ze met één teen in het water gaat, zie je haar gezicht al ontspannen”, knikt Ann. “Het is prachtig om te zien hoe ze dan haar emoties de vrije loop kan laten. En voor ons is het ook heel bijzonder om dat te mogen meemaken.” Bij zo’n bad - dat minstens één à twee uur duurt - hoort ook een streepje muziek. “Het liefst Vlaamse liedjes”, vertelt Anna glimlachend. “Een streepje kleinkunst vindt ze altijd mooi”, vult Hannes aan. “Zelf ben ik fan van Bart Peeters. Toen ik onlangs zijn muziek opzette, zag ik meteen dat Anna genoot. Een heel mooi moment.”

Omdat de pijn voor Anna steeds zwaarder wordt, en die baden zoveel betekenen voor haar, hebben Ann en Hannes onlangs voorgesteld om ze voortaan twee keer per week te geven. “Daar moest ze geen vijf minuten over nadenken”, lacht Ann. “Haar dankbaarheid is ontzettend groot. Maar ze aanvaardt ons ook zoals we zijn. Zeker als we uit vakantie komen, kunnen we soms een beetje klungelen. Maar dat maakt het net zo plezant. We kunnen onszelf zijn bij Anna, ze kent ook onze kleine kantjes en zal nooit een oordeel vellen. Ze ziet altijd het goede, in iedereen. Ook als het moeilijk gaat: dan geeft Anna er een kwinkslag aan, zodat het toch weer positief wordt.”

Anna over Ann en Hannes

“Ze zijn heel warm, bezorgd en lief. En we kunnen veel lachen samen.”

Ann over Anna

“Als we de kamer binnenkomen, ziet Anna meteen of we goedgemutst zijn. We kunnen ook onze eigen kleine zorgen delen met haar, in alle vertrouwen: zij zal niets aan de grote klok hangen.”

Hannes over Anna

“Anna is een doorzetter: ondanks alle tegenslagen, blijft ze nooit bij de pakken zitten. Maar ze kan ook enorm genieten van de kleine dingen: van een bezoekje van haar familie tot een Manon-praline.”

TEKST: STEFANIE VAN DEN BROECK • BEELD: KAROLY EFFENBERGER

Op 8 december 2021 vernamen we dat Anna overleden is. We wensen haar familie en de zorgmedewerkers van wzc Ter Kimme veel sterkte bij het verlies.