Terugbetaling Psychologische Zorg

Eén Belg op drie kampt met psychische problemen, zo staat te lezen in het zomerakkoord van de federale regering. De hoge prevalentie van psychische problemen en de economische impact ervan dwingen het beleid steeds nadrukkelijker om werk te maken van betaalbare en beter toegankelijke psychologische zorg. Vanuit een gezondheids-economisch perspectief stelt Zorgnet-Icuro in haar cahier voor om de terugbetaling van psychologische zorg te organiseren in een getrapt zorgmodel waarin de huisarts een centrale rol opneemt.

Keuze voor een kosteneffectieve benadering

De terugbetaling van consultaties bij klinisch psychologen, als hefboom voor een meer betaalbare en toegankelijke psychologische zorg, komt met het zomerakkoord hoog op de politieke agenda. Centrale vraag is hoe deze maatregel op een budgettair haalbare manier kan worden uitgewerkt. Om dat te analyseren vertrokken we van het door het kenniscentrum voor de gezondheidszorg (KCE) voorgestelde organisatie- en financieringsmodel. Voor milde tot matig ernstige problemen voorziet het KCE maximaal vijf terugbetaalde sessies bij de psycholoog of huisarts op de eerste lijn. Voor meer ernstige psychische problemen stelt het kenniscentrum een begrensd aantal terugbetaalde sessies voor bij de klinisch psycholoog. Deze werkt in of is via een samenwerkingsovereenkomst verbonden aan de erkende Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG).

In onze analyse bouwden we hierop verder en pasten we de prevalentiegegevens uit de ESEMeD-studie toe op de Belgische volwassen populatie. Het scenario van getrapte en gedeelde zorg, waarbij de huisarts als spilfiguur fungeert, komt duidelijk als het meest kosteneffectief naar voor. Een minder geïntegreerde aanpak en behandeling van alle psychische klachten –van heel lichte tot zeer ernstige- door vrij toegankelijke psychologen op de eerste lijn leidt tot minder goede zorg aan een hogere kost voor de gebruiker en de samenleving.

De huisarts als spilfiguur in een getrapt zorgmodel

De meest geciteerde terugverdieneffecten van de terugbetaling van psychologische zorg zijn: een daling van de kost verbonden aan het gebruik van psychofarmaca, gezondheidswinsten door de meer tijdige behandeling van psychische klachten, het wegwerken van overbehandeling (milde problemen die nu al direct te gespecialiseerde zorg krijgen), het verhogen van de effectiviteit van somatische behandelingen door de psychische component voldoende mee te nemen en het aan het werk houden of sneller terug aan het werk krijgen van mensen met milde tot matig ernstige psychische problemen. Een getrapt zorgmodel, waarbij de huisarts de centrale aanspreekfiguur is, biedt de beste garanties om die terugverdieneffecten ook effectief te realiseren. Een model waarbij de samenwerking tussen de huisarts, de psycholoog en de gespecialiseerde GGZ niet op een goede manier wordt georganiseerd, zal het gebruik van psychofarmaca niet substantieel doen dalen, ernstige stoornissen worden wanneer nodig te laat doorverwezen naar gespecialiseerde zorg en de aanpak van samenhangende somatische en psychische klachten wordt onvoldoende afgestemd.

Pleidooi voor een getrapt model

De conclusie in ons cahier is helder: de versterking van geestelijke gezondheid komt maximaal tot haar recht door middel van een getrapte én-én logica:

- investeer ook in de onderste trap: niet elk gevoel van mentaal onbehagen heeft direct nood aan gespecialiseerde één-op-één psychologische zorg. Inzetten op kwaliteitsvolle (online) tools voor zelfzorg, op sensibilisering, op het versterken van veerkracht en op het bespreekbaar maken van beginnende klachten zijn beleidsopdrachten waar nog veel terreinwinst te boeken valt

- plaats de huisarts in een sleutelrol. Om deze rol te kunnen opnemen krijgt hij voldoende opleiding en ondersteuning van eerstelijnspsychologen. Indien nodig kan snel worden toegeleid naar gespecialiseerde GGZ.

- bouw een aanbod uit van terugbetaalde psychologische zorg op de eerste lijn voor milde tot matig-ernstige problemen

- versterk het bestaande, meer gespecialiseerde ambulante GGZ-aanbod voor de behandeling van meer ernstige psychische problemen

- werk een gemengd financieringssysteem uit met zowel een forfaitair luik per patiënt als een gecombineerde financiering (deels per prestatie, deels voor een globale opdracht). Een zuivere prestatiefinanciering verhoogt immers het risico op overconsumptie en leidt tot een budgettair onhaalbaar scenario.