Tandarts mondzorg
20/03/2022
Zorgbeleid Woonzorg Eerste lijn

Mondzorg voor ouderen: nog veel werk aan de winkel

20 maart is het de jaarlijkse dag van de mondgezondheid. In 2022 gaat de aandacht vooral naar jongeren. Terecht ook. De gezondheid van je mond heeft een invloed op verschillende aspecten van je fysieke, sociale, mentale en ook je emotionele gezondheid. Preventie en een goede mondzorg vanaf heel jonge leeftijd zijn enorm belangrijke bouwstenen voor een goede mondgezondheid op oudere leeftijd. Bij onze ouderen van vandaag en de komende generatie zijn er echter gigantische uitdagingen. Een slechte mondgezondheid bij ouderen is een onvoldoende onderkend probleem en grijpt erg in op hun levenskwaliteit. Tijd om er iets aan te doen.

Belgische ouderen en mondgezondheid: veel ruimte voor verbetering

België scoort in een Europese vergelijking niet slecht wanneer we kijken naar de cijfers voor tandartsbezoek. Zes op de tien mensen ouder dan 15 jaar geeft aan in de afgelopen twee jaar  minstens één keer  een tandarts te hebben bezocht. De frequentie van het tandartsbezoek gaat echter achteruit met het ouder worden. Bij de 75-plussers zegt nog slechts 34% dat ze in het voorbije jaar een tandarts hebben gezien. Dat is dan weer een veel lager cijfer dan in de ons omringende landen. Onderzoek toont aan dat de mondgezondheid bij veel ouderen niet goed is en sterk achteruitgaat van zodra men kwetsbaar of zorgafhankelijk wordt. Dat is het geval voor zowel zij die nog thuis wonen als voor de mensen die verblijven in een woonzorgcentrum. Er is een hoge prevalentie van tandenloosheid, en onder andere als gevolg van een slechte mondhygiëne en bijkomende risicofactoren, zijn er veel onbehandelde aandoeningen.

Ook in de mondgezondheid tekent zich een diepe gezondheidskloof af. Zieke en arme personen hebben een slechtere mondgezondheid en dat negatieve effect stapelt zich op doorheen het leven. Diegenen die een tandarts of mondhygiënist het meest zouden kunnen gebruiken, hebben vaak de slechtste toegang tot zorg. Dat kan bij ouderen culmineren in zo’n slechte mondgezondheid dat ze bij wijze van spreken nog nauwelijks plezier kunnen beleven aan een van de meest essentiële levenshandelingen: eten. En dan hebben we het nog niet gehad over spreken, lachen zonder schaamte, waardevolle sociale contacten, intimiteit… Bovendien zijn er tal van studies die aantonen dat er verbanden zijn tussen mondgezondheid en vaak voorkomende ouderdomsaandoeningen.

Meer monden en tanden om voor te zorgen

Alle reden dus om werk te maken van een betere mondgezondheid voor ouderen. Daar wachten tal van uitdagingen. Vooreerst is er de demografie waar we niet omheen kunnen. Het aantal ouderen, en hun aandeel in de totale bevolking, zal de komende decennia sterk toenemen. Tegelijk zullen er exponentieel ook meer tanden zijn om voor te zorgen. Nu is nog een relatief groot deel van onze ouderen tandeloos. Hun aantal zal echter afnemen en plaats maken voor een groter wordende groep die dankzij een betere preventie hun natuurlijke tanden hebben behouden. De huidige generatie 50- tot 70-jarigen hebben doorheen hun leven bovendien een heel aantal – soms complexe – behandelingen gehad (vullingen, kronen, bruggen, implantaten, gebitsprotheses…). We zullen dus meer monden én meer tanden hebben die voor een veel langere periode moeten worden onderhouden. De Wereldgezondheidsorganisatie schuift terecht de mondgezondheid van ouderen als een belangrijk beleidsthema naar voor.

Om tegemoet te komen aan de noden op het terrein moeten we werk maken van goed opgeleid personeel en ouderenzorgbeleid dat van mondgezondheid een prioriteit maakt in alle zorgcontexten (thuis, woonzorgcentra en ziekenhuizen). Voor zorgafhankelijke ouderen is namelijk vaak extra ondersteuning nodig voor dagelijkse mondzorg. Verder hebben we nood aan mondzorgprofessionals die de kennis en kunde hebben om zorgafhankelijke ouderen te verzorgen en een mondzorgsysteem dat flexibel genoeg is om zich aan te passen aan de noden van ouderen in onze samenleving. Ten slotte zal het absoluut noodzakelijk zijn om mondzorg beter te integreren in de algemene zorg waarbij de multidisciplinaire samenwerking tussen tandartsen en/of mondhygiënisten enerzijds en andere zorgprofessionals anderzijds cruciaal is. Indien we op die vlakken geen actie ondernemen dreigt een goede mondgezondheid onbetaalbaar en onhaalbaar te worden voor een groot deel van onze bevolking.

Het is overduidelijk dat een veelheid aan oorzaken een slechte mondgezondheid bij ouderen in de hand werkt. De oplossingen zijn dan ook niet eenvoudig. Starten met preventieve mondzorg op jonge leeftijd is uiteraard cruciaal. Verder moeten de preventiestrategie en het mondzorgsysteem aangepast worden in functie van de zorgbehoevendheid van een persoon. Zo kunnen we mondgezondheid echt levensloopbestendig maken. Daarnaast dient er een betere balans te komen tussen de aandacht die gaat naar de verschillende determinanten die mondgezondheid bepalen. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor iedereen die werkt met ouderen en voor de federale en de Vlaamse beleidsmakers. Dus ja, mondzorg bij ouderen is een hele uitdaging!

Meer info rond mondgezondheid in Vlaanderen

Prof. dr. Barbara Janssens, docent gerodontologie UGent
Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder Zorgnet-Icuro