Veelvuldig gebruik antipsychotica legt nogmaals personeelstekort in woonzorgcentra bloot
1 op de 3 bewoners die ouder zijn dan 75 jaar en in het woonzorgcentrum verblijven, krijgt een antipsychoticum. Bij 41% van de ouderen duurt de behandeling langer dan zes maanden. Dat blijkt uit cijfers uit 2020 van het Intermutualistisch Agentschap (IMA) die werden gepubliceerd naar aanleiding van de reportage van Pano op 19 oktober 2022. Experten geven aan dat deze antipsychotica vaak te veel, maar ook ten onrechte en te lang worden gebruikt.
Wat zijn de oorzaken van dat hoge medicatiegebruik?
Ons land heeft een sterke traditie in het voorschrijven van medicatie bij mentale problemen bij alle leeftijdsgroepen. België behoort bijvoorbeeld tot de Europese top wat betreft het gebruik van antidepressiva; er is een jaar na jaar stijgende trend. In 2020 slikten meer dan 1,22 miljoen Belgen antidepressiva. Het voorschrijven van antipsychotica ligt in dezelfde lijn. Soms start de medicatie al in de thuissituatie, soms bij een ziekenhuisopname. We leven in een pillencultuur en het verwachtingspatroon bij burgers is ook dat medicatie veel kan oplossen. Er is weinig aandacht om ook te overwegen om medicatie te gaan afbouwen, zowel aan de kant van de patiënt als aan de kant van de arts. Daarvoor is een cultuuromslag nodig. Ook de verschillende beleidsniveaus moeten die cultuuromslag ondersteunen.
Er is bovendien te weinig aandacht voor vormen van psychologische ondersteuning voor ouderen. Daar komt pas recent een beetje verandering in. Nochtans zijn de psychische noden voor ouderen vaak heel hoog. Nog te vaak wordt naar analogie met de somatische zorg voor ouderen naar medicatie gegrepen en niet naar therapie. De opname in een woonzorgcentrum is ook een zeer ingrijpende levenservaring. Het is geen gemakkelijke overgang voor ouderen met dementie.
Experimenten en pilootprojecten hebben voldoende uitgewezen dat zinvolle activiteiten de gedragsproblemen bij personen met dementie kunnen verminderen. Maar daarvoor is meer personeel nodig. Al vele jaren pleit Zorgnet-Icuro voor de verhoging van de personeelsnorm in de ouderenzorg. Corona stelde alles nog eens op scherp. In juni 2020 presenteerden we een investeringsplan voor de residentiële ouderenzorg in Vlaanderen, dat een personeelsnorm van 0,9 VTE per bewoner aanbeveelt. Momenteel bedraagt die norm ca. 0,6 VTE. Ter vergelijking: in de sector voor personen met een beperking is dat ca. 0,9 TE, in de Nederlandse verpleeghuizen gaat het om 0,8 VTE per bewoner. De verhoging van de personeelsnorm is absoluut nodig om een uitstroom uit de sector te vermijden. De demografische evolutie toont aan dat we op termijn absoluut te weinig personeel zullen hebben om alle zorgvragen te beantwoorden. We zullen dus de zorg anders moeten gaan aanpakken. Woonzorgvoorzieningen zullen nodig blijven om mensen op einde van het leven de nodige zorgen te geven."
Rol van coördinerend en raadgevend arts en coördinerend en raadgevend apotheker
Een goed medicatiebeleid in de woonzorgcentra vergt in de eerste plaats een interdisciplinaire aanpak. Het is belangrijk dat de huisarts over het medicatiegebruik in overleg gaat met de bewoner, zijn familie, het voltallige zorgteam, en de apotheker. Hierbij spelen de Coördinerend Raadgevende Arts (CRA) van het woonzorgcentrum en de apotheker een cruciale rol. Uitgangpunt is het correct en verantwoord gebruik van psychofarmaca deel te laten uitmaken van de cultuur van het woonzorgcentrum. De functie van CRA is uitermate belangrijk. In veel woonzorgcentra komen nu nog zeer veel huisartsen langs, wat het moeilijk maakt om overzicht te houden op het medicatiegebruik en te werken aan een cultuurverandering. Ook een coördinerend en raadgevend apotheker kan een cruciale rol spelen in het ontwikkelen van een goed medicatiebeleid. Die functie is echter niet gefinancierd.