Doorbreek de negatieve spiraal in de woonzorgcentra

De Factcheckers-aflevering op VRT van 22 mei toont helder aan wat iedereen al lang weet: er is onvoldoende personeel in de woonzorgcentra. Dat maakt het moeilijk om de bewoners de kwaliteitsvolle zorg te geven waar ze recht op hebben. De werkdruk voor de medewerkers wordt stilaan onhoudbaar. Zorgnet-Icuro pleit al jaren voor een structurele verhoging van die personeelsnorm, en vraagt dat nu met aandrang opnieuw aan de volgende Vlaamse regering. Een aantal flankerende maatregelen zijn nodig om voldoende mensen te kunnen aantrekken. Doen we niets, dan zal de sector verder leegstromen.

Wat is er aan de hand?

De huidige wettelijke personeelsnorm voor de woonzorgcentra - het aantal personeelsleden per bewoner dat de overheid financiert – is kwantitatief en kwalitatief compleet verouderd en ondermaats. De norm was in een ver verleden misschien nog voldoende, toen het zorgprofiel van de gemiddelde bewoner nog veel lichter was. Momenteel is 85% van de bewoners in de woonzorgcentra zwaar zorgbehoevend. Daartegenover staat een personeelsnorm van 0,6 VTE per bewoner om 7 dagen op 7 en 24 uur op 24 kwaliteitsvolle zorg en ondersteuning te geven.

Britt, Jan en Thomas ondervonden aan den lijve wat het betekent om een shift te doen in een woonzorgcentrum. “Wie geef ik welke zorg? Wat kan ik doen, en wat niet?” Een dag vol morele dilemma’s die op termijn niet vol te houden zijn, zo vertellen ze. Sinds corona piekt het ziekteverzuim boven de 10%; meer en meer verpleeg- en zorgkundigen verlaten de woonzorg en kiezen voor een andere job. De woonzorgcentra komen zo in een vicieuze negatieve cirkel terecht: meer uitstroom dan instroom, vacatures die niet ingevuld raken, stijgende werkdruk, meer ziekteverzuim, vervroegde uitstroom, en dat bij een aanhoudend negatieve beeldvorming over woonzorgcentra in de samenleving.

Resoluut andere keuzes

Zorgnet-Icuro vraagt de volgende Vlaamse regering om die negatieve spiraal resoluut te doorbreken en te evolueren naar een personeelsnorm van 0,9 VTE per bewoner. De woonzorgcentra hebben niet alleen meer basiszorgverleners nodig; door de complexere zorg is er ook nood aan gespecialiseerde omringende functies zoals masters in de verpleegkunde, psychologen, ergotherapeuten, paramedici, ICT’ers enz.
Margot Cloet: “Door de sterke toename van het aantal ouderen zullen woonzorgcentra in de toekomst enkel nog de zwaarst zorgbehoevenden opvangen in de allerlaatste levensfase. Een betere omkadering moet voor zorgverleners de druk van de ketel halen. Zodat onze medewerkers zich gewaardeerd weten, zodat ze zich goed voelen in hun job en niet voortdurend naar adem moeten happen.”

Een hogere norm ja, maar waar halen we de mensen?

Vacatures in de zorg raken nu al niet ingevuld. Als de overheid middelen ter beschikking stelt om meer personeel aan te werven, hoe kunnen we dan toch nog voldoende mensen rekruteren? Zorgnet-Icuro vraagt om prioriteit te geven aan drie zaken:

1. Geef directies van woonzorgcentra de mogelijkheid om profielen flexibel in te zetten op de werkvloer.
   Nu zijn er te veel strikte lijstjes van welk beroep wat mag doen. Medewerkers moeten op de werkvloer hun competenties kunnen uitbreiden. Diplomadenken moet plaats ruimen voor het basisprincipe “bekwaam is bevoegd”. Bekwame helpers en mantelzorgers doen vandaag bepaalde handelingen thuis al. We vragen dat zij die ook onder specifieke voorwaarden kunnen uitvoeren in de zorgvoorzieningen.
    
2. Verloon avond- en weekendwerk beter.
   Avond- en nachtwerk, werken op zaterdag en zondag… zijn onvermijdelijk voor wie in de zorg werkt, maar erg belastend voor de medewerker. Margot Cloet: “Een benchmark met andere sectoren leert dat we hier achterop lopen. Zorgnet-Icuro wil medewerkers in de zorg beter waarderen door vooral hun zogenaamde onregelmatige prestaties meer te vergoeden. De loons- en arbeidsvoorwaarden voor de medewerkers in de federale en Vlaamse sectoren moeten bovendien gelijk blijven lopen. Anders ontstaat er een ongelijk speelveld in de war for talent.”
    
3. Verminder de registratielast.
   Medewerkers hebben te weinig tijd voor essentiële zorgtaken. Het is absoluut nodig om de regeldruk en de registraties te verminderen zodat de werkdruk kan verlagen en het werkplezier kan verhogen.

Een investeringsplan geschraagd door een volwaardige Vlaamse sociale bescherming

Een hogere personeelsnorm betekent dat de Vlaamse regering zal moeten investeren. Zorgnet-Icuro is ervan overtuigd dat de huidige Vlaamse sociale bescherming, gefinancierd door de jaarlijkse zorgpremie, best wordt uitgebouwd tot een volwaardige solidaire Vlaamse sociale zekerheid, met een inkomensafhankelijke premie. Margot Cloet: “We kunnen niet wegkijken van het groeiend aantal ouderen dat in de toekomst zorg zal nodig hebben. Voor heel velen zal dat thuis kunnen, of in andere woon/zorgvormen. Maar voor de meest kwetsbaren zal een residentiële opvang nodig blijven. Het is de plicht van de Vlaamse overheid om daarvoor ook voldoende middelen te voorzien en ervoor te zorgen dat werken in een woonzorgcentrum haalbaar blijft.”
 

De aflevering van Factcheckers in het woonzorgcentrum: kijk hier

Interview in De Ochtend op Radio 1 van 23/5/2024 met Margot Cloet over de personeelsnormen in de WZC: luister hier 

Ook het middagjournaal van VRT NWS van 23/5/ 2024 besteedde hier een item aan, met interview met Margot Cloet: kijk hier